Makaleler

HUKUKİ AÇIDAN AİLE ŞİRKETLERİ

Aile şirketleri tüm dünyada faaliyet gösteren işletmeler olup; Avrupa Birliği raporlarına göre dünyada var olan şirketlerin %50’si, Amerika’da ise var olan şirketlerin %90’ı aile şirketidir. Forbes’un 2016 yılında yayımladığı milyarderler listesinin %42’si aile şirketlerinden oluşmaktadır. Bu durum aile şirketlerinin dünya ekonomisine etkisinin önemini ortaya koymaktadır. Fortune 500’e göre dünyadaki en büyük ve başarılı şirketlerin %40’ı aile şirketleridir. Ayrıca dünyadaki en zengin ilk 10 kişinin de 7’si aile şirketi üyeleridir. Türkiye’ye bakıldığında ise bu oran %90’lar civarında seyretmektedir.

Aile şirketi kavramı mevzuatımızda tanımlanmamakla birlikte kan veya kayın hısımı olan birden çok kişinin birlikte hâkim olduğu, çoğu zaman limited veya anonim şirket olarak kurulabilen şirket tipi olarak tanımlanabilir.

Aile şirketleri daha çok iktisadi açılardan incelenmiş; ancak aile üyelerinden birinin veya birkaçının şirketi domine etmesi, aile kültürünün şirket kültürü haline gelmesi gibi hukuki anlamda ticaret şirketlerinin özelliklerinin dışında kalan bir yapıya sahip olması hukuki incelemeyi de gerektirmiştir.

Aile şirketleri şirketin yönetiminde ortaya çıkacak sorunların azaltılması ve eş zamanlı olarak aile ilişkilerinin sağlıklı bir şekilde devamı için genelde aile anayasası olarak adlandırılan özel bir metin hazırlayarak faaliyetlerini bu anayasa çerçevesinde yürütür.

Tek kişilik şirketlerde şirket sahibinin eşi, çocukları ve torunlarının şirketle ilişkisinin belirlenmesi, ortaklı şirketlerde ise birden fazla aile üyesi ve çekirdek ailesinin aile anayasası kapsamında hareket etmesi özel öneme sahiptir.

Hiçbir şirketin aile anayasası diğeri ile aynı değildir; zira her ailenin yapısı, işleyişi aile anayasasında kendini gösterir. Aile anayasasının oluşturulması önemli olmakla birlikte bu anayasanın aile üyelerine tanıtılması, adil, şeffaf ve aile yapısı ile uyumlu olduğuna dair aile üyelerinin bilgilendirilmesi zaruridir.

Aile anayasalarının içeriğinde özetle ailenin ortak değerleri, şirketin hedefleri, yönetim ilkeleri, aile üyelerinin hangi kriterlere göre yönetimde yer alabilecekleri, şirket yönetim kurullarında ağırlaştırılmış yeter sayılarla alınması istenilen kararların belirlenmesi, yöneticilerin mali haklarının veya ortaklara dağıtılacak kar paylarının belirlenmesinde esas alınacak hükümler, şirket kasasının ne şekilde kullanılacağına dair esaslar, mirasa ilişkin düzenlemeler, aile üyelerinin arasında çıkan uyuşmazlıklarda çözüm yolları gibi düzenlemelere yer verilir.

Aile anayasasının hukuki niteliği konusunda ticaret hukuku mevzuatımızda net bir düzenleme bulunmamaktadır. Bununla birlikte doktrinde birtakım görüşler aile anayasasının ahlaki yükümlülükler getiren bir metin veya centilmenlik anlaşması olduğunu belirtmekte; ancak anayasanın pay sahipleri tarafından imzalanması halinde Borçlar Hukuku anlamında hüküm ve sonuç doğuracağı söylenebilir. Ayrıca sözleşmenin içeriğinin hukuki anlamda bağlayıcı olarak düzenlenmesi mümkündür.

Özetlemek gerekirse ülkemizde faaliyet gösteren şirketlerin çoğu aile şirketi niteliğinde olup aile şirketlerinin ekonomik ve hukuki istikrarı bakımından aile anayasası hususi önem arz etmektedir ve bu anayasanın her ailenin ve şirketin somut ihtiyaç ve özelliklerine göre hazırlanması halinde şirketlerin devamlılığı ve verimliliği sağlanacaktır.

AV. SELİN MİRKELAM FALAY (LL.M.)

[email protected]


Yol Tarifi